Het bijzondere verhaal van
Jaap Rijsdijk
Onderduiker die per ongeluk sterft
In Geesteren waren, zeker aan het eind van de oorlog, veel onderduikers. Het waren vooral mannen die niet naar Duitsland wilden om daar te werken. Doordat dominee Broek Roelofs veel contacten had, wist hij een groot aantal jonge mannen in Geesteren onder te brengen. In 1942 brengt hij de dan 18-jarige Jaap Rijsdijk uit Ridderkerk onder bij Hietland op “Kolkman” aan de Keistraat in Geesteren. Hij komt terecht bij het gezin van Gerritje Hietland, samen met de kinderen Engbert, Gerard, Gerda en Jo. Jacob Rijsdijk, roepnaam Jaap, geboren 17 september 1924 te Ridderkerk; jongste zoon, een nakomertje, van Gerrit Rijsdijk en Maria Nugteren. Beroep: Elektromonteur.
Landbouwknecht
Voor Jaap wordt een vals persoonsbewijs geregeld. Daarop staat dat hij landbouwknecht is. Hieruit blijkt dat de gemeente Borculo medewerking verleende om Jaap te vrijwaren voor
deportatie naar Duitsland. Mensen die werkzaam waren in de voedselvoorziening hoefden niet voor de Duitsers te werken. Verschillende ambtenaren van de voormalige gemeente Borculo deden wat ze konden om het verzet te helpen.
In de oorlog waren bij “Kolkman” twee onderduikers uit het westen van Nederland: Jaap Rijsdijk en Rinus Klanderman. Deze jonge kerels hielpen met allerlei werkzaamheden. Rinus schilde altijd de aardappelen voor opoe. Maar koeien melken deden ze niet. “Misschien vertrouwden onze ooms de koeien niet toe aan de stadse jongens”, denkt Gerrit Haijtink. Omdat in Gorssel een V1 baan werd aangelegd, gingen in het laatste half jaar van de oorlog Ab en Gerrit Haijtink bij hun familielid “oma” Gerritje in Geesteren wonen. Gerrit woonde zelf van 2004 tot 2017 op “Kolkman” in Geesteren.
Winter 1945
Gerda Hietland heeft in de hongerwinter, begin 1945, eten gebracht aan de ouders van Jaap in Ridderkerk. Het was een barre en koude fietstocht met heel veel sneeuw onderweg. Op de terugweg trof Gerda een uitgeput meisje aan. Ze heeft haar achterop de fiets meegenomen. Het meisje is Alie Prins, afkomstig uit de buurt van Vlaardingen. Ook zij is een tijd ondergedoken op “Kolkman”. Een mooie herinnering van Gerrit Haijtink is de grote slee die oom Gerard zelf had gemaakt. Met een paard ervoor werden de kinderen uit Geesteren ermee naar de Broakschole vervoerd. “Van Jaap mocht ik nooit mee, omdat ik nog niet op school zat”, vertelt Gerrit. Jaap Rijsdijk is van september 1942 tot juni 1945 bij “Kolkman” geweest. De onderduikers in Geesteren hadden onderling contact.
Al was het maar om Nederlands te praten en te schaken of te dammen. Waar nu De Zonnekamp is was vroeger het land van Hietland. Daar op ’t Kempke, stonden meerdere kippenhokken bij elkaar. Als er onraad dreigde, gebruikten de onderduikers één van de kippenhokken als slaapplaats.
Geluid van een schot
Jaap was een aardige jongeman met een sterke persoonlijkheid. Gerda en Jaap kregen verkering en wilden na de oorlog gaan trouwen. Op 5 juni 1945 rond een uur of zes hoort Gerda een schot terwijl ze aan het melken is. Dit zal een einde maken aan al haar toekomstplannen. Haar leven zal veranderen. Al gauw hoort ze namelijk dat haar geliefde Jaap is overleden…. Er is een vreselijke fout gemaakt. Een andere onderduiker schiet Jaap per ongeluk neer. Het drama heeft zich voltrokken bij de voormalige kleuterschool in Geesteren, de plek waar nu de kleedruimte is van tennisclub De Koem.
Narcissen:
Gerda heeft ooit narcissen van Jaap gekregen. Dat was tijdens de oorlog in Geesteren opmerkelijk. In haar hele leven heeft ze altijd veel narcissen in haar tuin gehad. Gerrit heeft in de tijd dat hij in Geesteren woonde op Kolkman wederom narcissen gepoot langs het hek aan de Pellenweversweg. Gerda Hietland is nooit getrouwd. “Ik heb heel weinig steun en belangstelling ondervonden na het overlijden van Jaap, zoals zij aan familie heeft verteld. Het verdriet heeft Gerda getekend.
Op de slaapkamer hing haar hele leven lang een foto van Jaap boven haar bed. Ook de ouders van Jaap hebben zijn overlijden niet kunnen verwerken. De onbekende schutter, een andere onderduiker in Geesteren, is nog wel bij hun thuis geweest. Als zeer goed gelovige mensen hebben ze hem het noodlottige ongeluk vergeven. Jaap is in 1945 met militaire eer begraven in Ridderkerk. Vele jaren later werden zijn ouders naast hem begraven. Een nichtje van Jaap heet Jacoba Gerdina (1948) en is vernoemd naar Jaap en Gerda. Er is in de familie nog een Jaap en een Gerda, allebei kinderen van zussen van oom Jaap, vertelt neef Teun Rijsdijk (1942). “Zo leven hun namen toch nog voort”.
In het Vrijheidsbos kiest de familie van Gerrit voor een grote rode beuk. Uiteraard komen er veel narcissen om de boom heen, hetgeen de eeuwige liefde symboliseert tussen Gerda en Jaap.
Jaap is geboren op 17 september 1924 in Ridderkerk.
Hij overleed op 5 juni 1945 in Geesteren.